Op 6 oktober organiseerde het kennisplatform Campus Day de Round Table ‘Onderwijsinnovatie op de Campus. What’s going on?’. In deel 1 aandacht voor de huidige trends in onderwijsinnovaties.
De deelnemers
- Judith Donkers is directeur onderwijskwaliteit van het Techniek College Rotterdam.
- Jasmijn Vos is student en bezig met de Master Comparative Politics aan de Radboud Universiteit. Vos zit in de Universitaire Studentenraad namens AKKUraatd.
- Elizabeth Blokland is huisvestingsadviseur onderwijsruimtes aan de Technische Universiteit Delft.
- Jasper van Winden is projectmanager Future Learning Spaces en coördinator van het onderwijsinnovatieprogramma Science Educate-it bij de Universiteit Utrecht.
- Koen Klijn is architect en partner bij Ector Hoogstad Architecten in Rotterdam.
- Annette Boot is programmamanager Campusontwikkeling bij de Universiteit Leiden.
Moderatoren
- Marij Veugelers was tot begin 2020 consultant Future Learning Huisvestingsontwikkeling bij de Universiteit van Amsterdam. Nu is ze ZZP-er.
- Wim Kooyman is directeur van Smart WorkPlace.
Activerend, interdisciplinair, kleinschalig, gepersonificeerd
Een belangrijke trend die volgens Van Winden (foto) al meer dan tien jaar bezig is, maar tegelijkertijd nog lang niet klaar, is de ontwikkeling richting activerend onderwijs. Daarnaast is de Universiteit Utrecht al zes jaar bezig met blended learning en hoe fysiek en online onderwijs daarbij elkaar kunnen versterken. Een meer recente ontwikkeling, die duidelijk in opkomst is, betreft het interuniversitair onderwijs. “Daarbij gaat het om onderwijs met strategische partneruniversiteiten, waarbij gezamenlijk cursussen worden verzorgd. Universiteit Utrecht heeft gekozen voor het didactisch model van challenge based learning: het streven is grote maatschappelijke problemen op te lossen in multidisciplinaire teams voor een daadwerkelijke opdrachtgever. Een ontwikkeling die daarbij aansluit en steeds meer opkomt is het community engaged learning, waarbij we met en voor de maatschappij het onderwijs inrichten en in het onderwijs vragen uit de maatschappij proberen te beantwoorden.” Blokland vult aan: “Bij ons zie je een ontwikkeling naar interdisciplinair onderwijs. Daarbij verwerf je in je bachelor je basis en ga je vervolgens in je master met andere disciplines samenwerken in groepsverband.”
Jasper van Winden: “In opkomst is het interuniversitair onderwijs. Daarbij gaat het om onderwijs met strategische partneruniversiteiten, waarbij gezamenlijk cursussen worden verzorgd.”
Veugelers voegt daar nog een trend aan toe. “Bij universitaire instellingen wordt sinds een paar jaar ook gesproken over kleinschalig onderwijs. De daadwerkelijke vertaling daarvan is nog een lange weg omdat er veel studies zijn met grote aantallen studenten zoals 800 of 1200 deelnemers.”
In het MBO zijn de belangrijkste thema’s momenteel gepersonificeerd leren en leven lang leren, vertelt Donkers: “Dat komt samen in meer maatwerk, het antwoord op de vraag wat de student nu nodig heeft, flexibele leerpaden en het erkennen van eerder verworven competenties. Corona heeft bij dit alles in ons voordeel gewerkt. Ik stuur veertien opleidingsteams aan en heb gezien dat een aantal zijn overgestapt naar digitale lesmethodes met daarin opgenomen een leerlingvolgsysteem. Daardoor weten docenten nu beter waar de student staat. En ze zien de voordelen van maatwerk: bij de ene student kan de toets al worden vrijgegeven, bij de ander moet er juist aandacht zijn voor de reden waarom hij achterloopt. De digitale lesmethodes bieden dan veel mogelijkheden om gepersonificeerd te begeleiden. We zetten nu grote stappen vooruit, en dat is belangrijk omdat het ‘kwijtraken’ van studenten bij het MBO een belangrijk issue is.”
Kleinschaliger begeleiden en eigen leertraject
Wellicht liep het MBO nog achter op het hoger onderwijs als het gaat om instructie in college-vorm (grootschalig) en het kleinschaliger begeleiden. “We zien nu na de zomer dat teams zelf voorstellen om anders met klassikale groepsinstructies om te gaan. Ze voegen bijvoorbeeld twee of drie klassen samen zodat de instructie korter en effectiever wordt en er daarna meer tijd voor de docenten overblijft om in kleine groepen te begeleiden. Ook zien we al dat het leerrendement van begeleiden in kleine groepen veel hoger is.” Het leidt ertoe dat Donkers bewust de discussie opzoekt en de strakke normen en kaders voor Begeleide Onderwijs Tijd (klokuren waarin onderwijs wordt gegeven onder verantwoordelijkheid en met actieve betrokkenheid van onderwijspersoneel – red.) loslaat. “Het gaat om leerrendement, niet om de uurtjes.”
Een andere ontwikkeling die Donkers signaleert is de hoge vlucht die het formatief toetsen in plaats van summatief toetsen het afgelopen half jaar heeft genomen. Daarbij staat summatief toetsen voor het toetsen voor cijfers en draait het bij formatief toetsen om de voortgang, het leerproces en om de feedback die je als student krijgt, zodat docent en student weten waar ze staan.
Judith Donkers: “Het formatief toetsen heeft het afgelopen half jaar een hoge vlucht genomen in plaats van summatief toetsen.”
Ook het beoordelen op portfolio’s is in opkomst. “In de coronatijd kon je de ‘proeve van bekwaamheid’ niet zoals bij het MBO gebruikelijk is in de praktijk doen, dus moest je op zoek naar alternatieven. Daardoor werden zaken als portfolio’s en het criteriumgericht interview plotseling interessante alternatieven. Daar wordt nu volop ervaring mee opgedaan.”
Klijn vertaalt het laatste naar de praktijk. “Bij de ICT-opleiding van Fontys wordt gewerkt met online dossiers en heeft elke student zijn eigen leertraject met zijn eigen leerdoelen. De lesomgeving die we daar gemaakt hebben werkt met OIL’s (Open ICT Labs): geen klaslokalen maar omgevingen waar 120 studenten werken in groepjes van 6 onder begeleiding van een docententeam. Een docent logt in dat systeem in op het dossier en geeft aan of een student het doel heeft bereikt. Inmiddels zijn de eerste reacties erg positief en ik verwacht dat Fontys dit systeem ook bij andere opleidingen gaat doorvoeren.”
In deel 2 aandacht voor de vraag ‘wat vindt de student?’.
In de zevende editie van Smart WorkPlace, die op 12 november verschijnt en die als thema ‘Blended Working’ heeft, staat een uitgebreid verslag van de Round Table ‘Onderwijsinnovatie op de Campus. What’s going on?’. Bestel nu hier uw exemplaar.
