Door de nadruk op werkdruk lijkt het belang van werkgeluk vaak minder aandacht te krijgen. Dat is jammer, zo benadrukt Tessa Butter, die namens Aestate onderzoek doet.
‘Onderwijs heeft het hoogste burn-out percentage’, ‘De waardering in het onderwijs is laag’, ‘Toename van geweld tegen docenten’ en ‘Leraren hebben te weinig werkgeluk’. Dit zijn een aantal krantenkoppen die iedereen bijblijven als het gaat om het onderwijs. Klinkt het onderwijs met dit aangetast imago dan nog als een aantrekkelijke sector om te solliciteren voor iemand die werkzoekend is? En hoe zit het met de medewerkers die al in deze branche werken? Waar is de aandacht voor hun werkgeluk? Is dat niet even belangrijk, of misschien zelfs belangrijker dan de aandacht voor het imago dat werkzoekenden ervaren?
Balans
Werkgeluk in het onderwijs is zeker van groot belang. Juist het hebben van gelukkige medewerkers draagt bij aan het primaire doel van het onderwijs; gelukkige leerkrachten zullen de kinderen inspireren en dat is van grote invloed op de kwaliteit van het onderwijs. Hoewel er steeds meer aandacht komt voor aspecten als burn-out en andere gezondheidsproblemen die ontstaan door de hoge werkdruk die in het onderwijs wordt ervaren, kunnen er nog flinke stappen worden gemaakt in de wereld van het onderwijs. Gelukkig is er over het algemeen steeds meer aandacht voor het positieve welzijn van de medewerker en wordt het belang van werkgeluk steeds meer ingezien, maar door de nadruk op werkdruk in het onderwijs lijkt ‘werkplezier’ vooralsnog minder aandacht te krijgen. Best gek, want de balans tussen werkdruk en werkplezier resulteert juist in werkgeluk.
‘Werkgelukkig’
Om ook in het onderwijs ‘werkgelukkig’ te kunnen zijn, moet er allereerst voldoening plaatsvinden in het vak zelf. Je zou zeggen dat leraren veel voldoening uit hun werk halen, omdat zij anderen van meer kennis voorzien en omdat zij daadwerkelijk ontwikkeling zien bij hun leerlingen. Maar voldoening gaat verder dan dit. Voldoening gaat ook over het vertrouwen vanuit de werkgever richting leraren, en over het vertrouwen om hun werk in te vullen naar eigen inzicht. Vertrouwen is een belangrijke factor als het gaat om productieve en gelukkige medewerkers, maar tegelijk wordt vertrouwen ook gezien als een van de moeilijkste aspecten. Leerkrachten ervaren over het algemeen een hoge mate van bureaucratie, die weggenomen kan worden door het eigenaarschap aan de leerkracht terug te geven. Waarom zouden zij niet zelf beslissingen mogen nemen en dingen doen die voor de leerlingen het verschil kunnen maken? Wanneer deze vrijheid aan leraren worden gegeven, worden zij geprikkeld om hun eigen talenten te ontwikkelen. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de werkdruk afneemt en het werkplezier toeneemt.
Successen vieren
Voldoening en waardering voelen worden ook gecreëerd door het vieren van successen. Medewerkers moeten zich betrokken voelen bij wat zij doen en dit is soms lastig, doordat de ontwikkelingen in het onderwijs snel gaan. Er moet gelachen worden, gevierd worden wat er is bereikt, individuele prestaties moeten voor het voetlicht worden gebracht en ontwikkeling en persoonlijke groei moeten worden beloond. Het onderwijs kan nog vele stappen zetten in het zien van wat zij goed doen, als organisatie en individueel, en dat vieren. Ook de werkomgeving kan hier een bijdrage in leveren, namelijk door prestaties terug te laten komen in de werkomgeving of door ruimtes te creëren waar zulke momenten met z’n allen gevierd kunnen worden.
Met z’n allen
Met z’n allen. Dit is misschien nog wel het belangrijkste aandachtspunt om werkgeluk te creëren; het gevoel ergens bij te horen en de verbondenheid. Dit wordt beschouwd als een fundamentele menselijke behoefte en is essentieel voor het welbevinden. De verbondenheid met je leerlingen is allereerst belangrijk om het werk goed uit te kunnen voeren, maar verbondenheid met collega’s in het onderwijs is ook van belang. Een kop koffie drinken, even de les voorbereiden met een collega, grappen maken of vertellen wat je hebt meegemaakt privé of net in de les. Naast de interactie met leerlingen moet er ook interactie met collega’s plaatsvinden, anders neemt het algehele welzijn af. Om de dagelijkse interactie in stand te houden moeten leraren uit hun isolement gehaald worden. Waarom zou een leraar alleen verantwoordelijk zijn voor een klas? Waarom wordt er niet meer in teams gewerkt? Zijn ouderwetste teamvergaderingen geen verleden tijd? Er kunnen ook thema’s gecreëerd worden waarop leraren samenkomen. Laat deze thema’s niet door de directie op leggen, maar laat deze de leraren zelf voorbereiden die er affiniteit mee hebben. Zodra de leraren samen in teams bezig zijn en van elkaar leren, heeft dit ook een positief effect op de leerlingen. Zo creëer je niet alleen verbinding met de collega’s, maar ook verbinding met waar de organisatie voor staat, wat de organisatie wil bereiken en wat het individu zelf voor doel voor ogen heeft.
Verbinding
Een werkomgeving kan ook een bijdrage leveren aan het creëren van verbinding en daarmee het verhogen van het werkgeluk. De werkomgeving kan ervoor zorgen dat de interne mobiliteit wordt vergemakkelijkt. Wanneer de werkomgeving wordt voorzien van open ruimtes zonder een vaste werkplek, in plaats van kleine docentenhokjes, wordt de drempel verlaagd om eens bij elkaar langs te lopen en misschien wel dat ene probleem in de klas te bespreken. Waarom vindt er niet maandelijks een wissel plaats van de werkplek van de leraren, waardoor de leraar zich elke maand met andere collega’s om zich heen bevindt.
Daarnaast kan de werkomgeving ook een stukje identiteit bieden, waardoor er verbinding gecreëerd wordt met wat diegene iemand dagelijks bijbrengt of waarvan er gezegd kan worden ‘Ik hoor bij dit team’.
Rituelen
“Creëer nieuwe rituelen om sociale verbondenheid te versterken”. Rituelen hebben voor ons altijd een bijdrage geleverd aan structuur, rust, zingeving, verbinding en gewenst gedrag. Dit kan zijn een dag-start met alle leraren, een gezamenlijke lunch, een rondje lopen tijdens de lunch met die ene collega die je graag wilt spreken. Het creëren van gewoontes en rituelen, het creëren van een omgeving waar plezier centraal staat en het doen van onverwachte dingen speelt in op de werkgeluk pijler ‘plezier’. Dit is een belangrijke pijler om positiviteit te creëren en dit stimuleert de leercurve.
Toch heeft ieder individu, elke leraar, andere wensen ten aanzien wat voor hen het werkgeluk het meest beïnvloedt. Dat is altijd zo geweest, en wordt met de jaren een steeds belangrijkere factor om personeel aan te trekken en te behouden. De reden dat er zoveel aandacht voor is, komt omdat er meer ruimte en flexibiliteit is om als werknemer met werkgevers in gesprek te gaan en omdat dit ook steeds meer wordt verwacht. Betrokkenheid en een balans tussen wat goed is voor de organisatie en wat goed werkt voor de leraar creëert werkgeluk zonder werkdruk!
Bronnen
Driessen HRM. (2017) Werkgeluk. Opgehaald van: https://www.hpocenter.nl/wp-content/uploads/2017/02/Driessen_Publicatie-WERKGELUK.pdf
Van der Meulen, R. (2019) Omgaan met werkdruk in het onderwijs. Opgehaald van: https://2daysmood.com/kennisblog/omgaan-met-werkdruk-in-het-onderwijs-advies-van-werkgeluk-experts/
Van Kessel, J. (z.d.) Meer aandacht voor werkplezier in het onderwijs. Opgehaald van: https://www.ssprong.nl/artikel-meer-aandacht-voor-werkplezier-in-het-onderwijs
Jongsta, E. (2020) Werkgeluk en vitaliteit van leraren centraal tijdens Kennisplaza.
Opgehaald van: https://www.fontys.nl/nieuws/fontys-zet-werkgeluk-en--vitaliteit-van-leraren-centraal-tijdens-kennisplaza-2020/
Butter, T. (2020) Werkgeluk gaat verder dan de werkvloer. Opgehaald van: https://www.wewerkenthuis.nl/nieuws/werkgeluk-gaat-verder-dan-de-werkvloer/
